مقدمه
هوش یکی از جذابترین و جالب توجه ترین نیروهای روانی است که جلوه های آن در موجودات مختلف به میزان متفاوت قابل مشاهده است. هوش هرفرد به مجموعه عملکردهای وی درکلیه امورزندگی اطلاق میشود.
کودک تیزهوش نیز چون سایر کودکان است و به همین لحاظ باید نیازهای کودکانه اش را مانند تمامی اطفال اعم از عادی، ناشنوا، عقب مانده، نابینا، برطرف نمود و به دلیل تیزهوشی نباید از وظیفه ای معاف شود ،یا خواستهای کودکانه اش سرکوب گردد.
قبل از تشکیل هر کلاس یا آموزشگاه، برای اینگونه کودکان باید نیروی انسانی و بخصوص مربی که اصلی ترین رکن آموزش است تأمین شود. طریقه گزینش و استفاده از آزمون ها باید به دقت انجام پذیرد. فقط افراد متخصص با استفاده از تست های استاندارد شده می توانند این کودکان را بشناسند و انتخاب کنند.
تیزهوشان و ویژگی های آنان
براساس تست هوشی وکسلر معمولاً کودکانی که ضریب هوشی (IQ=130) به بالا دارند تیزهوش نامیده می شوند. تیزهوشان را با توجه به ویژگی ها و ملاک هایی شناسایی می کنند که عبارتند از:
توانایی هوش کلی، استعداد درسی ویژه ،توانایی فکری آفریننده، توانایی رهبری، ذوق و استعداد هنری ،توانایی حرکتی فوق العاده که این افراد سه تا پنج درصد جمعیت هر جامعه ای را تشکیل می دهند.
کودکان نابغه، برخلاف کودکان عقب مانده ذهنی که به سادگی خود را نشان می دهند و اطرافیان می توانند به زودی پی به نارسایی ذهنی آنان ببرند، ممکن است تا مدت طولانی قابل شناسایی نباشند و کسی به نبوغ آنان پی نبرد. همان طور که نابغه بزرگ جهان، آلبرت انیشتن تا سن 03 سالگی نبوغ او آشکار نگردیده بود.
بنابراین به کودکی تیزهوش گفته می شود که با کمک فکر و استدلال و استفاده از فرآیندهای ذهنی عالی بتواند قضاوت صحیح بکند و دارای استعداد خاص در کارهای خلاقه باشد. لذا نابغه، فردی است که تیزهوشی ،نیروی خلاقیت و داشتن انگیزه های خاص و با ارزش او را کاملاً از همسالان متمایز می کند و او توانایی این را دارد که سهم و ارزش قابل قبولی در اجتماع خود داشته باشد.
ضریب هوشی بالا مهم ترین ملاک تیزهوشان می باشد ولی عده ای از متخصصین هوشبهر را تنها ملاک نمی دانند، بلکه قدرت خلاقه و ابتکار، توانایی در حل مشکلات و انجام پروژه های ابتکاری مختلف را از جمله
شرایط تیزهوشی می دانند ولی به هر حال همه روانشناسان بهره هوشی را به عنوان پایه اصلی و یا لااقل یکی از وسایل مهم شناخت قبول دارند.
برخی معتقد هستند که افراد تیزهوش، معمولاً والدین با تحصیلات بالایی دارند و در بین این خانواده ها افراد باهوش بیشتر است.
به هر جهت کودکان نابغه نیاز به برنامه های آموزشی خاص و ویژه ای دارند زیرا آنها سرمایه های جامعه هستند و باید به تعلیم و تربیت آنان همت گمارد تا در آینده آنها مشکلی از مشکلات جامعه را حل نمایند.
کودکان تیزهوش در مقام مقایسه با سایر کودکان در کیفیت زبان، وسعت اطلاعات، استدلال، قضاوت، تمایل به مبارزه در حل مسائل، رد و بدل کردن تجارب و خصوصیاتی از این قبیل برترند. همچنین در راه رفتن و سخن گفتن از دیگر کودکان جلوتر هستند. کودکان تیزهوش کمتر به دیگران متکی می باشند و افرادی
مستقل هستند. از تمامی مطالعات می توان استنباط نمود که تیزهوشان در جنبه های مختلف از سایر افراد برتر هستند.
تیزهوشان از نظر وزن، قد، تکامل جسمانی و سایر خصوصیات، افرادی سالم تر و تواناتر از کودکان عادی هستند. مثلاً اولین دندان آنها حدود دو ماه زودتر از سایر کودکان درمی آید. در یادگیری و تحصیل برتر از سایر کودکان هستند و بیشتر به دوره های عالی راه می یابند. این کودکان علاقه وافری به بازی دارند و معمولاً کودکان بزرگتر از خود را به عنوان هم بازی انتخاب می کنند. اغلب بازی هایی را که تمرکز فکری بیشتری نیاز دارد انتخاب می کنند. همچنین در راه رفتن و سخن گفتن از دیگر کودکان جلوتر هستند.
به نظر متخصصان افراد نابغه و سرآمد نوعا دارای ویژگی هایی به شرح زیر هستند:
1ـ درس را در مقایسه با همسالان خود زودتر و آسانتر یاد می گیرند؛
2ـ دارای حافظه قوی بوده برای یادگیری مطالب به تکرار و تمرین کمتری نیاز دارند؛
3ـ اطلاعات عمومی آنان از همسالانشان بیشتر است؛
4ـ کارهای دشوار ذهنی را به آسانی انجام می دهند؛
5ـ روابط بین پدیده های محیطی را بخوبی درک می کنند؛
6ـ یک یا دو سال زودتر از همسالان خود خواندن را یاد می گیرند؛
7ـ خزانه لغات آنان غنی است؛
8ـ کنجکاوند و زیاد سؤال می کنند؛
9ـ دامنه علایق گسترده ای دارند؛
10ـ در انجام کارها ابتکار و خلاقیت از خود نشان می دهند؛
11ـ از عهده خواندن و فهمیدن کتاب هایی برمی آیند که از سطح توانایی همسالانشان بالاتر است؛
12ـ به محیط خود توجه داشته و تغییرات محیطی را به سرعت درک می کنند.
علایق تیزهوشان
تبزهوشان به خواندن داستان ها و کتاب های مختلف،نقاشی و موسیقی علاقه دارند.
در این کودکان تمایل زیادی برای شرکت در جلسات بحث وانتقاد،تفریحات سالم وبازیهای دسته جمعی مخصوصا“ با افراد بزرگتر از خود وجود دارد.
علایق، دانش و توانایی تیزهوشان، بسیار گستردهتر و بالاتر از دیگر دانشآموزان است. بنابراین برنامههای آموزشی برای آنان باید براساس شناخت تواناییها، ذوقها، علایق و احتیاجات فکری، روانی و عاطفی این قبیل افراد که بسیار نامتجانس و پیشرفتهاند، قرار داده شود. طرح آموزشی برای این دانشآموزان باید محیطی فراهم آورد تا بتوانند تواناییهای خود را بهکار گیرند و از آن لذت ببرند. برنامه مناسب برای تیزهوشان باید از اعمال مقررات یکنواخت برای همه، فشار انتخاب حرفهای که اقتصادی است، فشار محدود کردن خواستهها و نیازها و فشار همرنگ شدن با دیگران عاری باشد. در جوامع مختلف با توجه به امکانات، روشهای خاصی اتخاذ و تجربه گردیده است.
تیزهوش کیست؟
طی انجام آزمون هوش به کودکانی که دارای بهره هوشی 031 به بالا هستند، تیزهوش گفته میشود. کودکان تیزهوش و با استعداد، کسانی هستند که طبق تشخیص افراد صلاحیتدار و اهل فن، به دلیل استعدادهای برجسته خود ،عملکردهای عالی دارند و در هر یک از زمینههای زیر دارای موفقیتی مشهود یا توانایی بالقوهای میباشند.
استعداد چیست؟
در مقاله ای که با عنوان استعداد چیست نوشتیم، گفتیم که استعداد، یک تعریف مشخص و دقیق دارد؛ آن تعریف هم این است:
استعداد یعنی یادگیری یک مهارت با صرف انرژی کمتر و زمان کمتریعنی می توان گفت هر فردی که یک موضوع را زودتر یاد بگیرد و انرژی کمتری هم برای یادگیری صرف کند، در آن موضوع با استعدادتر است!
هوش چیست؟
- هوش یعنی سازگاری با محیط
- هوش یعنی تفکر انتزاعی
0- هوش یعنی توانایی و استعداد کافی در یادگیری
4- هوش یعنی به کار انداختن توانایی های خود برای رسیدن به هدف مطلوب در
زندگی و کسب و کار
به عنوان یک اصطلاح، در واقع هوش ظرفیت بالای یادگیری یا درک یک اصطلاح خاص است. فقط از دوران کودکی می توان آن را توسعه داد. هیچکس باهوش متولد نمی شود ، باید روی آن کار کرد و مهارت های خود را ارتقا داد.
مهم ترین تفاوت استعداد و هوش چیست؟
تفاوت کلیدی آن ها این است که باهوش، کسی است که در فهمیدن باهوش و سریع عمل کند. از سوی دیگر، استعداد توانایی یا زیرکی خاصی است که شخص در خود دارد.
.هوش و استعداد ، هر دو به عنوان دانش یا توانایی خوب فرد شناخته می شوند
در واقع یک فرد با استعداد، یک فرد با استعداد است! استعداد هر فرد هم با کس دیگری متفاوت است و هر استعداد، از طرف خداوند هدیه شده است. اما داشتن استعداد، بدون هوش بی ارزش است؛ زیرا برای پرورش استعداد خود برای کشف آن به هوش نیاز دارید.
اگر کسی استعدادی داشته باشد و با هوش خود کار روی آن را آغاز کند، شخصیتی ایده آل خواهد داشت.
می بینید؟ این دو به نوعی مکمل یک دیگر هستند و می توانند برای یکدیگر مفید و سودمند باشند؛ شما ابتدا استعداد را کشف می کنید، سپس با هوش خود، آن را تقویت می کنید و در راستای آن پیش می روید!
- هوش کلامی زبانی
- هوش موسیقایی
0- هوش اجتماعی یا برون فردی
- هوش درون فردی
- هوش طبیعت گرا
- هوش منطقی ریاضی
- هوش اخلاقی
- هوش هستی گرا
- هوش جنبشی حرکتی
13- هوش تصویری فضایی
نحوه آموزش تیزهوشان ؟
طرح و برنامه آموزشی کودکان تیزهوش، باید مستقیما براساس نیازها، علایق، تواناییها، درجه تحصیل و قدرت آفرینندگی آنان انجام پذیرد. شاگردان تیزهوش، به محیطی احتیاج دارند که در آن بتوانند کارهای مورد علاقه خود را دنبال کنند، مطالعه نمایند و کتابهایی را که در سطح آنان است، آزادانه انتخاب کنند.
برنامه ارایه خدمات به تیزهوشان معموال به سه دسته تقسیم می شود 1- تسریع تحصیلی 2 - غنی سازی و جدا سازی 0- گروه بندی های خاص . هر چند که این روش ها را معموال به صورت جدا از هم تعریف می کنند ولی عمال نمی توان آنها را بطور کامل از هم مجزا نمود و لذا ممکن است همپوشانی هایی بین آنها وجود داشته باشد.
والدین برای تربیت فرزند تیزهوششان نیاز به چه ابزاری دارند؟
مغز انسان در اثر محرک های محیطی رشد می کند بنابراین هرچقدر که پدر و مادر محیط غنی تری از جهت آموزش و پرورش برای فرزندشان به وجود بیاورند کودک احتمال رشد هوشی بیشتری خواهد داشت.
برای نمونه با او حرف بزنند به سؤالات او پاسخ دهند. برایش کتاب بخوانند، او را به گردش ببرند و جانوران مختلف را به او نشان بدهند. از کودک بخواهند که با آنها صحبت کند. راجع به مسایل عملی صحبت کنند .
موسیقی کلاسیک تأثیر زیادی در رشد هوشی افراد دارد تمامی اینها در پرورش استعداد اولیه کودک نقش زیادی دارد.
خوشبختانه کشور ما از جمله کشورهایی است که در آن به کتاب های کودکان توجه زیادی می شود. در واقع حتی گروه های سنی مختلف هم حتی برای خودشان کتاب دارند این طبقه بندی ها کاملا علمی است یعنی توصیه می کنم که والدین با توجه به طبقه بندی سنی کتاب ها، آن را انتخاب کنند. اما مهم تر از هر
کتابی، ارتباط با والدین و با همسالان دیگر است. پدر و مادر نباید فرزندشان را به امان خدا و جلوی تلویزیون رها کنند. بلکه باید با آنها گفت وشنود داشته باشند.
گفت وشنود، یک ارتباط دو جانبه است که موجب رشد بیشتر فکری می شود. وقتی ما با کسی از نزدیک صحبت می کنیم هم چشمان ما حرکت می کند، هم گوش ما و هم سایر حواس ما در آن جا ارتباط دارند. در حالی که ارتباط با تلویزیون یک ارتباط دو سویه است. چون فقط گوش و چشم کار می کند. تعاملی نیست که روی ما تأثیر بگذارد یا برعکس.
تیزهوشان استثنایی دوگانه:
استثناییهای دوگانه را گروهی تشکیل میدهند که در کنار بعد تیزهوشی، مشکلات رفتاری، اجتماعی، هیجانی یا تحصیلی دارند و از میان گروههای استثنایی بیشترین سوء تعبیرها و قضاوتهای نادرست در موردشان وجود دارد و بیشتر از تمامی گروههای استثنایی مورد غفلت قرار گرفت اند. والدین، معلمان و متخصصان همگی در شناسایی همزمان نشانههای هوش بالا و در عین حال ناتوانیهای این گروه، عاجزند .
به دلیل این مشکلات تشخیصی با مسائل عمده ای پیرامون این گروه رو به رو هستیم .از جمله اینکه توانمندیهای آنها را به عنوان زیرگروهی از تیزهوشان که سرمایه های انسانی جوامع هستند، از دست میدهیم.
نتیجه گیری :
باید معلمان دانش و آگاهی باالیی در مورد دانش آموزان و افراد متفاوت داشته باشند. باید معلمان، آموزش خود را طوری تنظیم کنند، که دانش آموزان بتوانند از هر نوع و بهره ی هوشی که برخوردار هستند، بیشترین استفاده را از آموزش ببرند .
اگر هوش ذاتی بود، پس نیازی به تربیت معلمان فرهیخته نبود، چرا که دانش آموز، از طریق فیلم های آموزشی، رباتهای تعلیم دیده و .... می توانست بیاموزد . پس هنر معلم است، که تفاوتهای فردی را احساس کند و با شیوه های متفاوت ، باتوجه به سطح کالسی و نوع دانش آموز ، آموزش دهد و همه دانش آموزان را مورد تعلیم قرار دهد. و برنامه های آموزشی باید به گونه ای ارائه شود تا همه دانش آموزان بتوانند انواع هوش های خود را متجلی کنند. چرا که هرکس به نسبت های مختلف تمام انواع هوش را داراست.
منابع:
.ـ احمدوند، محمدعلی، روانشناسی کودکان استثنایی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور ،11075
.ـ یاتون، جیمز، کودکان استثنایی در کانون ترجمه، ترجمه سیمین رونقی، تهران، انتشارات تکاپو، 141076
استرنبرگ رابرت گریلووزنکو.ترجمه احمد عابدی و عادله شعر باف زاده
ناصرالدین کاظمی حقیقی . بررسی رابطه هوش و واکنش هیجانی.بررسی مبانی نخبگی
سایت بیتوته
وبلاگ مشاورین
سایت پژوهه
نویسنده: عرشیا جعفرلو
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.